Σαν σήμερα, 3 Μαρτίου 1957, πριν από 64 χρόνια,καίγεται ολοζώντανος ο Σταυραετός του Μαχαιρά, ο Υπαρχηγός της ΕΟΚΑ, Γρηγόρης Αυξεντίου.
Ο Γρηγόρης του Πιερή Αυξεντίου, γεννήθηκε στη Λύση, στις 22 Φεβρουαρίου 1928. Μεγαλώνοντας φοίτησε στο Γυμνάσιο Αμμοχώστου και πιστός στα Ελληνορθόδοξα ιδανικά συνέχισε στην Ελλάδα, στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού. Αποφοίτησε με τον βαθμό του Έφεδρου Ανθυπολοχαγού, ενώ μέχρι το 1952, πριν επιστρέψει στην Κύπρο, υπερασπιζόταν τα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα.
Στις 20 Ιανουαρίου του 1955, αφού προηγήθηκε συνάντηση με τον Αρχηγό Διγενή, έδωσε το λόγο της Στρατιωτικής του Τιμής και ορκίστηκε στην ελευθερία της πατρίδας του και την Ένωση με την μάνα Ελλάδα. Στην αρχή του αγώνα υπηρέτησε ως Τομεάρχης Αμμοχώστου, ενώ έπειτα μετατέθηκε ως Τομεάρχης Κερύνειας. Από τον Δεκέμβρη του ‘55, μέχρι και τον θάνατο του, διετέλεσε Τομεάρχης Πιτσιλιάς.
Στις 3 Μαρτίου του 1957, ξημέρωσε για τον Γρήγορη η μέρα που θα περνούσε στο Πάνθεον των Ηρώων. Έπειτα από προδοσία, οι Άγγλοι οδηγούνται στο κρησφύγετο του «Ζήδρου» στο Μαχαιρά. Πρώτα περικυκλώνεται από αυτοκίνητα, ελικόπτερα και από τις πάνοπλες δυνάμεις των Άγγλων και μετά από μια πολύωρη μάχη, οι Άγγλοι ρίχνουν βενζίνη και καίνε τον Γρηγόρη ζωντανό μέσα στο κρησφύγετο του.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες μορφές ολόκληρου του Ελληνισμού. Δεν δίδαξε μόνο το πως οι ήρωες πολεμούν, αλλά και το πως πεθαίνουν για το υψηλό ιδεώδες της ελευθερίας και κατ’ επέκταση την Ένωση με την Μητέρα Ελλάδα,που τόσο ποθούσαν οι Έλληνες της Κύπρου.
ΣΤΑΥΡΑΕΤΕ ΤΟΥ ΜΑΧΑΙΡΑ, το μεγαλύτερο μνημόσυνο σου, θα είναι η επιστροφή στη γενέτειρα σου, την κατεχόμενη Λύση. Η δράση και θυσία σου για την πατρίδα αποτελούν για μας ορόσημο στην ιστορία μας. Κατέδειξες το πραγματικό μεγαλείο σου για Ελευθερία και υπήρξες πρότυπο για τις επόμενες γενιές. Ως τότε όμως, θα βαστούμε γερά, έχοντας στο νου εσάς, τους ένδοξους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Ως νέοι της ημικατεχόμενής μας πατρίδας, έχουμε χρέος να κρατήσουμε ψηλά τα ιδανικά της Ελευθερίας και Ένωσης στο αγώνα που διεξάγουμε. Να αγωνιστούμε μέχρις ότου η πατρίδα μας ελευθερωθεί κι επιτευχθούν όλοι οι στόχοι μας για μια Κύπρο ελεύθερη κι Ελληνική.
«Να πάρουμε μια σταγόνα απ᾽ το αίμα σου
να καθαρίσουμε το δικό μας,
να πάρουμε μια σταγόνα απ᾽ το αίμα σου
να μπολιάσουμε το δικό μας.»
Κώστας Μόντης