Ιστορία της πόλης
- Η Κύπρος αποτελείτο κάποτε από εννέα βασίλεια. Ένα από αυτά ήταν και η Ταμασός. Η περιοχή της Ταμασού φαίνεται να ήταν κατοικημένη από τη Χαλκολιθική εποχή (3900 π.Χ.)
- Στην Ύστερη εποχή του Χαλκού χρονολογούνται τάφοι, όπως και εγκαταστάσεις επεξεργασίας του χαλκού. Η Ταμασός ήταν "βιομηχανική" πόλη με μεταλλεία και εργαστήρια επεξεγρασίας χαλκού και με έντονο γεωργοκτηνοτροφικό χαρακτήρα, διότι βρισκόταν κτισμένη και σε μια εύφορη περιοχή κοντά στον ποταμό Πεδιαίον.
- Ο δεύτερος βασιλιάς της Ταμασού ήταν ο Πασίκυπρος του 4ου αι.π.Χ., ο οποίος πούλησε το βασίλειο του στους Φοίνικες για 50 τάλαντα. Αργότερα η πόλη περιήλθε στο βασίλειο της Σαλαμίνας μέχρι το 312/311 π.Χ. Καταργήθηκε, όταν αυτό εντάχθηκε στο βασίλειο των Πτολεμαίων.
- Κατά τα Ελληνιστικά χρόνια, ακολουθώντας τη Ρωμαϊκή περίοδο, η Ταμασός ήταν σημαντική κυρίως για την εκμετάλλευση των μεταλλείων χαλκού που διέθεται.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΜΑΣΟ
- Ο Οβίδιος, στις "Μεταμορφώσεις" του, λέει: "Υπάρχει μια περιοχή την οποία οι κάτοικοι ονομάζουν Ταμασσίαν, που είναι το πλουσιότερο τμήμα της γης της Κύπρου. Χρυσάφι, χαλκός και βιτριόλι (θεικός χαλκός) εξορύσσοντο κάποτε εδώ".
- Η Ταμασός μνημονεύεται και στον Όμηρο (Οδύσσεια Α, 184). Στην Οδύσσεια, την πόλη αναφέρει, η Θεά Αθηνά που με τη μορφή του Μέντη, λέγει στον Τηλέμαχο ότι θα πάει "σ’ αλλόγλωσσους ανθρώπους, στην Τεμέση, ...χαλκό να πάρω εκείθε".
- Γίνεται σαφέστατη αναφορά στην Ταμασό, ως πόλη-βασίλειο, κατά το α’ μισό του 7ου π.Χ. αιώνα στη στήλη του Εσσαρχαδώνος (680-669 π.Χ.). Σ’ αυτή μνημονεύονται και δέκα Κύπριοι βασιλιάδες και ισάριθμες πόλεις που πλήρωναν φόρο υποτέλειας στους Ασσυρίους. Μεταξύ των δέκα αυτών πόλεων μια διαβάζεται ως "Tamesu", με βασιλιά κάποιον "Atmesu" (Ατμεσού-Άτμηση).
Θρησκεία
Στην περιοχή λατρεύονταν ελληνικές θεότητες (Αφροδίτη, Απόλλωνας, Κυβέλη). Στην φωτογραφία (παραπάνω) παρουσιάζεται ο Απόλλων της Ταμασού, γνωστός ως το κεφάλι Chatsworth. Είναι χάλκινο αριστούργημα που βρέθηκε στην Ταμασό το 1836. έχει ύψος 31,6 εκ και χρονολογείται γύρω στο 460 π.Χ. Σήμερα βρίσκεται στο βρετανικό μουσείο στο Λονδίνο. Είχε βρεθεί, σύμφωνα με μαρτυρίες, σε ένα λάκκο. Οι χωρικοί νόμισαν ότι πρόκειται για το "Δράκο του νερού" και προσπάθησαν να τον "σκοτώσουν" με πέτρες. Τα κομμάτια τα έκαναν μαγειρικά σκεύη, ενώ η κεφαλή μεταφέρθηκε στο Λονδίνο. Ένα αντίγραφο της κεφαλής βρίσκεται στο προθάλαμο του Αρχαιολογικού Μουσείου.
Η λεηλασία των τυμβωρύχων
Αρχαιοκάπηλοι και τυμβωρύχοι λεηλάτησαν την Ταμασό. Επί τουρκοκρατίας συλήθηκαν αναρίθμητοι λαξευτοί θαλαμοειδείς τάφοι. Ακολούθησαν οι "νόμιμες" ανασκαφές του Μαξ Ονεφαλς Ρίχτερ (1889-1894), ο οποίος ανακάλυψε τρεις βασιλικούς τάφους και τρία λατρευτικά ιερά. Ο κ. Ρίχτερ είχε τη "ενναιοδωρία" να παραχωρήσει τις λαξευτές πέτρες των αρχαίων τάφων ως οικοδομικό υλικό στους κατοίκους του γειτονικού χωριού Πολιτικό. Όλα τα ευρήματα τα πήρε μαζί του. Ακολούθησε δεύτερη περίοδος τυμβωρυχίας που κράτησε 75 χρόνια επί αγγλοκρατίας. Έτσι αγάλματα, αγγεία, διάφορα έργα, μικροτεχνίες, νομίσματα και άλλα πολύτιμα για τον πολιτισμό της Κύπρου αρχαία αντικείμενα, βρίσκονται σε πολλά μουσεία στο εξωτερικό. Δεν υπάρχει τρόπος να τα διεκδικήσουμε, διότι με τη σύμβαση της Χάγης, δεν μπορούν να επιστραφούν αρχαία αντικείμενα μετά από παρέλευση 50 χρόνων, αφότου εξήχθησαν από μια χώρα. Έστω κι αν είναι προϊόν αρχαιοκαπηλίας και κλεπταποδοχής.
* Το παρόν άρθρο έχει γραφεί από μέλος της ΕΦΕΝ
Ιούλιος 2011